Anthony Robbins had het vaak over wat hij noemde het pijn-plezier-principe. Dat vereist enige uitleg.

Het is eigenlijk heel eenvoudig: we neigen pijn (moeite, moeheid, etc) uit de weg te gaan en te omarmen wat plezier geeft.
Op zich logisch, maar we kijken daarbij vaak alleen maar naar de korte termijn.
Wat nu plezier geeft, kan op langere termijn weleens flink wat pijn geven. En omgekeerd: wat nu pijn geeft, kan voor veel plezier gaan zorgen in de nabije toekomst.
Maar zelfs als we dat plezier in de nabije toekomst zien, zijn we vaak niet bereid de pijn - waarmee we de drempel over moeten - te accepteren.

Voorbeelden? Plezier op korte termijn met pijn op iets langere termijn past op vrijwel alle verslavingen, of op spijbelen, of op iemand beledigen of voor gek zetten.

En pijn op korte termijn met plezier op langere termijn geldt voor alle vormen van ontwikkeling, voor sporten, voor een ruzie bijleggen, voor je nederig opstellen, etc.

Het verbaast soms zo enorm dat mensen die iets nodig hebben dat niet aanpakken, dat niet omarmen. Mensen die erg gestrest zijn en hard iets nodig hebben om te ontspannen, te relativeren, zijn vaak de laatste die dat ook gaan doen. Een waarom? Omdat de eerste stap er een is die moeite kost.

Telkens als ik opnieuw begin met hardlopen na een blessure of ander oponthoud, is dat lopen niet prettig. Ten eerste moet ik me al omkleden voor een training die heel kort duurt, ik raak er bezweet van en moet niet alleen weer omkleden maar ook douchen en afdrogen, ik word er moe van, heb de volgende dag spierpijn, heb er geen plezier van, etc. Na enige malen trainen wordt de afstand iets langer en gaat het wat minder moeizaam. Na veel langer trainen is het genieten van het lopen, zorgt het voor ontspanning en is het daarna zelfs lekker.

Als je begint met Chi Neng® Qigong, gaan de bewegingen de eerste tijd op spierkracht en wilskracht. Je armen optillen gaat dan soms moeizaam, zeker als je het langer doet. De armen op schouderhoogte houden kun je maar kort in het begin. Na oefening gaat het steeds makkelijker en steeds meer op innerlijke kracht, zodat je na een poosje zelfs een half uur de armen op schouderhoogte kunt houden zonder al te veel moeite. Maar ook de eenvoudig te leren basisoefening moet je in het begin even onder de knie krijgen. Heel snel leidt het tot ontspanning en een heerlijk gevoel, maar je moet wel even een aantal malen de oefening gedaan hebben voor je dat gaat ervaren.

En wat opvalt is dat juist de mensen die stress-stress-stress lopen te rennen en het leven als een en al stress ervaren, die juist baat zouden hebben bij dit soort dingen, dat die deze stap niet maken.
Vergeet niet dat het onbewuste kiest voor wat bekend is, en zelfs in stressvolle situaties is stress op een gegeven moment de bekende factor, waarin we blijven hangen. Alsof het zo fijn is. Het onbewuste ervaart het niet meer vooral als pijn, maar vooral als bekend. Gaan ontspannen is dan pijn/verandering. En op de een of andere manier neigen we als een automaatje achter onszelf aan te lopen.

Dit zijn de momenten waar je met je verstand het verschil kunt maken. Met je verstand zou je kunnen beredeneren dat je door even pijn te lijden straks heel veel plezier zult hebben. Met je verstand kun je de beslissing nemen om de drempel te nemen. Met je verstand weet je dat je inspanning van nu wordt beloond met ontspanning straks.
In de praktijk zijn er wel momenten dat we dat doen. We stappen honderden, soms duizenden, kilometers in de auto om te gaan rijden over wegen vol met verkeer, in de hitte en uitlaatgassen, om straks lekker onderuit voor de tent of naast het zwembad in Verweggistan te kunnen liggen. Maar vaak doen we het niet.
En als we echt gemotiveerd zijn om iets te doen, dan kunnen we ook over die drempel heenstappen: Als we echt heel erg graag willen afvallen, dan kunnen we wel ineens gaan sporten, kunnen we wel de lekkere dingen laten staan, etc.

Kennelijk moeten we onszelf motiveren om over de drempel van pijn te stappen naar de ruimte van plezier.
Dat is niet eens zo heel moeilijk. Pak een A4-tje. Deel het in 4 stukken. De bovenste helft gaat over wat je wilt gaan doen. De onderste helft gaat over dat niet doen, of doorgaan op de huidige voet. Links vul je in wat er gebeurt als je het niet doet, recht wat er gebeurt als je het wel doet.
En als je iets wilt gaan doen maar er niet toe komt, dan doe je er slim aan door te overdrijven aan de kant die je wilt veranderen.
Wil je Chi Neng gaan doen terwijl je heel gestrest bent , maar is de stap te groot? Als je gaat invullen bij 'doorgaan zoals nu' kun je invullen dat het leidt tot hoge bloeddruk, nerveuze klachten, slechtere conditie, jezelf voorbij rennen, spanningen met anderen, hartklachten, meer kans op diabetes en kanker, depressiviteit, etc. Als je gaat invullen bij 'wel Chi Neng', kun je invullen dat het leidt tot ontspanning, relativering, betere conditie, betere gezondheid, meer geluk, beter zelfvertrouwen, etc.

Hoe groter het contrast is tussen niet veranderen en wel veranderen, hoe sterker je jezelf motiveert om te veranderen. Als je iets wilt gaan doen om af te vallen, kun je bij 'niet veranderen' je voorstellen dat je steeds zwaardere en ongezonder wordt, je kunt je zelfs voorstellen dat je de deur nauwelijks meer door kunt, niet meer fatsoenlijk op een gewone stoel kunt zitten etc. Terwijl je je bij 'wel veranderen' zou kunnen voorstellen dat je na enige tijd soepel en licht beweegt, je fantastisch voelt.

Het pijn-plezier-principe is voor het grootste deel iets wat door ons onbewuste - wat houdt van bekende situaties - wordt gehanteerd. In dit geval is de bewuste ratio nodig om daar verandering in te brengen. Zie al het plezier wat er te halen is en probeer te genieten van de pijn die het doet er te komen. Als ik aan het hardlooptrainen ben, en ik krijg na wat langer lopen mijn voeten nauwelijks meer voor elkaar, dan bedenk ik me dat deze inspanning ertoe leidt dat mijn conditie de volgende keer weer beter is. En ik glimlach inwendig.
Als ik naar de tandarts moet, en zeker als er iets moet gebeuren, dan bedenk ik me altijd dat het een uur later voorbij is en dat ik dan weer een half jaar niet hoef.

Het is de kunst om over de drempel van de pijn heen te kijken naar wat er achter ligt. En door dat wat er achter ligt (het plezier) sterker te maken, wordt de drempel kleiner. Hoe groter het plezier, hoe kleiner de pijn. Verschalk je automatische piloot door je ratio bewust in te zetten en het plezier op te waarderen. Soms lukt het dan zelfs de pijn met plezier te ervaren, wetende dat er iets beters volgt......